Dečiji ekcem ili atopijski dermatitis (AD) je hronično, recidivirajuće zapaljensko oboljenje kože koje zahvata 10-20% opšte populacije. Osnovne odlike su suva koža, osećaj svraba, crvenilo i perutanje te zadebljanje pojedinih regija kože. Naizmenično se smenjuju periodi pogoršanja i poboljšanja bolesti. Često neko od članova porodice obolelog deteta ima bronhijalnu astmu, alergijski rhinitis ili/i AD.
Kada se ekcem najčešće javlja?
Oboljenje se obično javlja u periodu od 2 do 12 meseca života i u najvećem broju slučajeva se povlači do 5 godine života. Veoma retko se razvije u odraslom dobu.
Koji su uzroci nastanka ekcema?
Uzrok nastanka AD nije u potpunosti razjašnjen, smatra se da je oboljenje posledica međusobnog delovanja genetskih, imunskih i različitih faktora iz okoline. Brojne studije su pokazale da deca s AD imaju povećan rizik za nastanak alergijskog rinitisa i bronhijalne astme. Najznačajniji provocirajući faktori koji mogu da utiču na razvoj i pogoršanje bolesti su: vlažna i hladna klima, infekcije, emotivni stres (vakcinacija, rast zuba, polazak u školu, promena životne sredine), izlaganje kože deterdžentima, sapunima, vunenim i sintetičkim materijalima, izloženost aeroalergenima poput polena, grinjama iz kućne prašine, životinjskoj dlaci u dečijem uzrastu alergeni iz hrane (belanjak, mleko, soja, kikiriki, orasi, bademi, pšenično brašno, riba i rakovi).
Klinička slika
Osnovne karakteristike AD jesu suva koža i osećaj svraba dok druge manifestacije oboljenja variraju po izgledu i lokalizaciji zavisno od uzrasta bolesnika. Do druge godine života oboljenje se označava kao dečiji ekcem. Promene u vidu crvenila, perutanja, mehurića, vlaženja i krasta mogu da se vide na obrazima, bradi i čelu, ređe na poglavini, pregibima i oko članaka. Promene se obično spontano povlače krajem druge godine života.
Posle druge godine života oboljenje se lokalizuje u predelu lakatnih i zatkolenih jama, na vratu, okolini zglobova i ređe na drugim regijama u vidu ograničenih površina (plakova) sa zadebljanom kožom naglašenog kožnog crteža i perutanjem, povremeno sa akutnim ekcemskim naletima. Kod manjeg broja osoba AD se održava i posle 30. godine života i poprima hronični recidivirajući tok sa pojavom zadebljalih plakova u pregibima ili na čitavoj koži. Često se manifestuje u vidu hroničnog ekcema šaka i/ili stopla i zapaljenskih promena oko očiju. Za sve forme bolesti karakterističan je intezivan svrab. Komplikacije nastaju usled infekcije bakterijama (Staphylococcus aureus ili Streptococcus pyogenes) i virusima čemu pogoduje oštećenje kože usled intezivnog svraba i češanja. Infekcija sa virusom Herpes simplex je obično generalizovana, s teškim opštim stanjem i zahteva bolničko lečenje.
Dijagnoza atopijskog dermatitisa se postavlja na osnovu kliničke slike i anamnestičkih podataka uzimajući u obzir određene kriterijume. U dijagnostici se primenjuju i laboratorijske analize za dokazivanje ukupnih IgE antitela koja su obično povećana kod ovih bolesnika, te intrakutani prik testovi za dokazivanje prisustva alergije na nutritivne i inhalacione alergene (supstance iz hrane i vazduha koje izazivaju alergiju). Kožni testovi se izvode tako da se alergeni unose u kožu na određeni način i ako je pacijent alergičan na određenu supstancu koža reaguje pojavom crvenila i otoka na mestu nošenja datog alergena.
Prevencija i lečenje ekcema
Veoma je važno da se pacijent svakodnevno, tokom više godina, pridržava opštih mera za negu kože i da izbegava provocirajuće faktore kako bi se sprečilo pogoršanje bolesti. Savetuje se kupanje bez sapuna, u specijalnim uljanim kupkama; izbegavanje izlaganju kućnoj prašini, perju, životinjskim dlakama i preteranoj vrućini koja pojačava znojenje i svrab. U ređim slučajevima je potrebna dijeta bez jaja, mleka, kikirikija, soje, oraha, ribe i školjki. Boravak na moru najčešće povoljno deluje na tok bolesti, uz napomenu da je potrebno izbegavati izlaganje suncu u razdobljima kada je zračenje najjače i da je potrebno da se osobe štite primenom anisolarnih krema sa zaštitnim faktorom preko 30.
Takodje, preporučuje se redovno zamašćivanje kože neutralnim emolijentnim kremama (Emmoliens ungv., Atopic crem, Lipicar Baum up crem), najbolje neposredno posle kupanja i više puta u toku dana. Emolijentna sredstva značajno smanjuju svrab i potrebu za češanjem, tako da su značajna u prevenciji ponovne aktivacije bolesti, a nekada i dovoljna za potpuni terapijski učinak.
Lokalni kortikosteroidni preparati u vidu masti, krema ili losiona su još uvek temelj terapije AD i daju se samo u fazama pogoršanja bolesti. Jačina i vrsta kortikosterodnih preparata kao i dužina lečenja se određuju prema težini kliničke slike. Kalcineurinski inhibitori – Tacrolimus (Protopic krem) i Pimecrolimus (Elidel krem) su novija sredstva za lečenje AD. Koriste se u terapiji rezistentnih formi bolesti koje ne reaguju na standradnu kortikosteroidnu terapiju i kada je zbog dugotrajnosti lečenja potrebno smanjiti upotrebu kortikosteroidnih preparata. Antibiotici u vidu opšte terapije ili lokalno se često koriste u terapiji AD jer su česte stafilokokne i streptokokne infekcije kože. U opštoj terapiji se koriste antihistaminici (Aerius, Pressing, Xyzal), a kortikosteroidi, Ciklosporin A, Azatioprin i Interferon gama samo kod teških, generalizovanih formi bolesti. PUVA terapija se primenjuje sa uspehom ali tek posle puberteta.
Možemo da zaključimo da ne postoji jedinstvena i sigurna metoda lečenja koja bi u svakom trenutku mogla da kontroliše simptome bolesti. Najznačajnija je odgovarajuća higijena i nega kože uz redovnu upotrebu emolijentnih sredstava, izbor adekvatne odeće i izbegavanje provocirajućih faktora. Srećna je okolnost što u najvećem broju slučajeva izlečenje nastupa spontano, do navršene pete godine života.
spec. dr Danica Milobratović, dermatolog
Pročitajte još o ekcemu kod dece na stranici dermatološke ordinacije Dermatim.
