Pojam prostitucije, i danas, u savremenom društvu izaziva brojne kontraverze. Gledano kroz prizmu većine medija u Srbiji reklo bi se da je u našem društvu najzastupljenija elitna prostitucija koja podrazumijeva visoke prihode i klijente koji dolaze iz sfere javnog, najčešće etsradnog života. Ipak ukoliko u obzir uzmemo cjelokupan društveni kontekst nije teško uočiti da se prostitucija kod nas većinski odvija na (mnogo nižem?) uličnom nivou.
Prema podacima istraživanja koje je 2004. godine sprovedeno u devet zemalja, na pet kontinenata, 9 od 10 osoba u prostituciji su žene, a kao glavni razlog ulaska u prostituciju u čak 75% slučajeva navodi se siromaštvo. Jedna od autorki istraživanja „U ime (muškog) naroda“, koje govori o prostituciji u Srbiji, Hristina Cvetičanin Knežević ističe sličnu situaciju i kod nas.
– Prostitucija je jedna vrlo jasno orodnjena pojava. Žene su u velikoj većini osobe koje se odaju prostituciji, dok su muškarci isključivo osobe koje koriste usluge prostitucije- kaže Cvetičanin Knežević. Pored ovog ona dodatno problematizuje i praksu kažnjavanja prostitucije. – Iako zakon u Republici Srbiji propisuje da se kažnjavaju i one osobe koje se odaju prostituciji kao i one koje usluge prostitucije koriste, praksa pokazuje da se u 3/4 slučajeva kažnjavaju samo osobe koje se prostituciji odaju, što dovodi u pitanje to da li se zakon zaista i primenjuje dosledno.- istče ona.
Imajući u vidu razloge zbog kojih žene ulaze u prostituciju, kao i praksu kažnjavanja postavlja se pitanje na koji način je moguće spriječiti diskiriminaciju i zaštititi njihova prava. U svijetu je poznato više modela regulisanja koji dovode do većeg nivoa sigurnosti u prostituciji- abolicionizam, dekriminalizacija i legalizacija prostitucije. Iako najpoznatiji model legalizacije nije se pokazao i kao najefikasniji. Njemačka je jedan od primera za to. Prema podacima dostupnim na sajtu Sex inustry kills u periodu od 2003-2021 ubijeno je 160 žena, dok je veliki broj osoba koji vode bordele ili su njihovi vlasnici optužen ili osuđen za trgovinu ljudima. Sa druge strane postoji abolicionistički zakon koji je od 2016. primjenjuje u Francuskoj, koji podrazumijeva krivičnu odgovornost klijenata, a ženama koje žele da napuste prostituciju pruža sistematsku podršku.
Iz NVO „ Atina“ koji se bave probemom trgovine ljudima u izbjegličkoj populaciji smatraju da nijedan od vodećih modela regulisanja prostitucije nije savršen i sveobuhvatan, već da svaki stavlja fokus na jednu granu prostitucije ili na specifičnu grupu prostituisanih osoba, a neke druge zapostavlja. Ipak, abolicionizam vide kao najadekvatnije rješenje od ponuđenih. – Abolicionizam polazi od stanovišta da je većina prostituisanih osoba pod nekom vrstom prisile stupilo u tu oblast, da u velikoj meri trpe nasilje i da bi rado prestale da se bave prostitucijom ukoliko bi imale dostupne alternative. Dosadašnja istraživanja pokazuju da u Srbiji preovladava ulična prostitucija. Prostituisane osobe pretežno dolaze iz marginalizovanih i socijalno osetljivih grupa, cene usluga su niske, a stopa nasilja visoka. Iz toga sledi da bi najprikladniji odgovor na stanje u prostituciji u Srbiji u ovom trenutku bio abolicionistički model.- kaže Jelena Hrnjak, programska menadžerka ove NVO.
U našem društvu, iako pogrešan, diskurs prostitucije kao najstarijeg zanata na svijetu veoma je prisutan, što ukazuje na to da se ne pravi distinkcija između običnog i seks rada, u okviru kog u najvećem broju slučajeva osoba biva eksploatisana. Kao posledica toga javlja se izrazito negativan stav prema ženama koje se bave uličnom prostitucijom.
Advokatkinja i istražiteljka teme prostitucije u Srbiji Dragana Pejović kazala je da se u Srbiji žene koje se bave prostitucijom smatraju nemoralnim, dok se uloga muškaraca kao korisnika tih uloga zanemaruje.
– Korisnici imaju novac, pa samim tim imaju i moć što ih čini nedodirljivim. Žena u prostituciji se gleda kroz prostituciju, njih prostitucija obeležava. S obzirom na to da seksulane usluge nude javno, za razliku od žena koje se bave visokom prostitucijom, izložene su svakodnevnom vređanju, neprimerenom dobacivanju i omalovažavanju. U medijima su predstavljene kao prostitutke, kurve, posrnule žene, što pokazuje da ulazak žene u uličnu prostituciju predstavlja gubitak dostojanstva, identiteta i izloženost nasilju.-
Uzimajući u obzir diskriminatorsku praksu u kažnjavanju kao i položaj i prava žena u prostituciji jasno je da pronalaženje adekvatnog rješenja predstavlja imperativ za institucije države. A šta ćemo kao društvo uraditi da do toga dođe ostaje da vidimo.
Autorka: Milena Savić
Foto: Partneri Srbija
Tekst objavljujemo u okviru serije istraživačkih priča koje potpisuju studenti novinarstva iz Niša, Novog Sada i Beograda, kao deo projekta koji je nastao u saradnji sa organizacijom civilnog društva Partneri Srbija.
