Aleksandrijska biblioteka bila je nekad najveća biblioteka antičkog sveta. Nalazila se u Aleksandriji, na obali Sredozemnog mora, u današnjem Egiptu
Aleksandar Veliki prvi je naredio izgradnju velike biblioteke, ali nije doživeo da je vidi, kao ni grad koji je po njemu dobio ime. Ubrzo je Aleksandrija postala najveći grad zapadnog sveta, grad papirusa i centar trgovine knjigama, piše Newsweek a prenosi B92.
Biblioteka je osnovana početkom trećeg veka pre nove ere, a osnivači su bili kraljevi iz dinastije Ptolemeja. Duhovni pokretač i prvi organizator bio je Grk Demetrije iz Falerona. Za njenog postojanja, upravnici biblioteke bili su redom učeni ljudi i književnici, kao i priređivači klasičnih epova: Zenodot iz Efesa, pesnik i gramatičar Likofron iz Halkisa i kritičar i filolog Aristarh sa Samotrake.
Gradnju biblioteke i muzeja počeo je Ptolemej I Soter, oko 290-283. p.n.e., a nastavio Ptolemej II Filadelf – Soter. Izgrađena je u aristokratskom delu grada Brukejon, kraljevskoj četvrti, u stilu Aristotelove Akademije. Broj knjiga i/ili papirusa u biblioteci se u izvorima navodi različito.
Dok jedni ukazuju da je bilo 700.000 primeraka, drugi tvrde da ih je bilo 500.000 ili 600.000, a Karl Sagan čak navodi da ih je bilo milion. Biblioteka je čuvala radove najvećih umova antičkog vremena. Na opštu civilizacijsku žalost, gotovo sva ta dela uništena su u velikim požarima.
Neka od najzanimljivijih svedočanstava njenog uništenja dobili smo od rimskih autora, prema kojima je biblioteku prvi put zapravo slučajno uništio Gaj Julije Cezar tokom opsade Aleksandrije 48. godine p.n.e.
“Kada je neprijatelj pokušao da preseče njegovu (Cezarovu) flotu, morao je da se brani uz pomoć vatre, koja se proširila sa dokova i uništila veliku biblioteku”, pisao je čuveni Plutarh u životopisu Julija Cezara.
Drugo uništavanje biblioteke izveli su hrišćani, ubrzo nakon što je 387. godine hrišćanstvo postalo državna religija Rimskog carstva. Car Teodosije I 391. godine naredio je uništavanje svih paganskih hramova. Tada hrišćani, s aleksandrijskim patrijarhom Teofilom na čelu, spaljuju Aleksandrijsku biblioteku.
Treće i poslednje veliko uništavanje biblioteke odigralo se kada je muslimanska armija osvojila Aleksandriju 642. godine nakon što je porazila vizantijsku vojsku u bici kod Heliopolisa. Zapovednik muslimanske vojske je upitao kalifa Omera šta da rade s bibliotekom, odnosno s knjigama. On je dao čuveni odgovor: „One ili su u suprotnosti sa Kuranom, što znači da su jeres, ili se slažu s njim, što znači da su suvišne.”
Iako su sva tri uništavanja zapisana u istorijskim izvorima, naučnici nisu sasvim sigurni u njihovu verodostojnost, pre svega zbog moguće pristrasnosti drevnih pisaca, a zatim i zbog manjka arheoloških nalaza koji potvrđuju razmere biblioteke ili uzrok njenog nestanka.
Sve dok svi stanovnici ne napuste Aleksandriju i arheološka iskopavanja u gradu budu dozvoljena, verovatno nećemo saznati pravu istinu o bespovratnom gubitku znanja starog sveta.
