Duboko u nepreglednim šumama Urala nalazi se naselje kodnog imena – Grad 40.
Iza čuvanog ulaza i bodljikave žice, kako piše Guardian, nalazi se misteriozno mesto koje kao da dolazi iz neke druge dimenzije i svakako iz drugog vremena.
Kodnog imena Grad 40, tek od nedavno poznat i kao Ozersk, je rodno mesto sovjetskog nuklearnog programa. Sve je počelo odmah posle Drugog svetskog rata, a godinama se grad od čak stotinu hiljada stanovnika nije nalazio ni na jednoj mapi.
Sa prekrasnim jezerima, lejama cveća i drvoredima grad i danas podseća na idilična mesta iz pedesetih.
Mlade majke šetaju sa kolicima, deca se igraju na ulici, mladići i devojke se kupaju u jezeru dok penzioneri sede na klupama.
Prodavačice na štandovima uz ulicu prodaju razno voće i povrće. Sve se čini potpuno normalno. Ali jedina stvar koja otkriva mračnu tajnu je Gajgerov brojač kojim se pre kupovine namirnice proveravaju.
Stanovnici znaju istinu: njihova je voda zagađena, voće i povrće su otrovni, a njihova deca bi mogla da budu bolesna.
Ozersk i njegova okolina smatraju se jednim od najkontaminiranijih područja na svetu. Zovu ga u “grobljem na Zemlji”.
Sovjeti su počeli sa izgradnjom Grada 40 posleratne 1946. godine u najvećoj tajnosti, i to oko velike nuklearne elektrane Majak na obali jezera Irtijaš. Prema planovima, grad je trebalo da udomi radnike i naučnike iz svih delova Sovjetskog Saveza koji će raditi na sovjetskom nuklearnom programu, i naravno napraviti atomsku bombu.
U prvih osam godina stanovnici nisu smeli da napuštaju grad baš nikada, pišu o njemu ili ostvare bilo kakav kontakt sa spoljašnjim svetom. Oni koje su Sovjeti ovde preselili smatrali su se nestalim.
https://youtu.be/QcQPv-nfoZI
Stanovnicima su godinama govorili da su “nuklearni štit” i “spasitelji sveta”, a da su svi izvan grada neprijatelji. Dok je većina sovjetskog stanovništva gladovala i živela u nezamislivoj bedi, ljudi su ovde imali privilegije pa čak i poneki luksuz.
Nudili su im privatne stanove, obilje hrane – uključujući egzotične namirnice poput banana, odlične škole i zdravstveni sistem, mnogo kulturnih i zabavnih događanja.
U zamenu, stanovnici su svoj život i posao morali držati u strogoj tajnosti. Taj dogovor i dalje važi. Danas se ovde skladišti gotovo sav rezervni fisioni materijal u Rusiji, kao i nuklearni otpad iz reaktora.
I pored svega većina stanovnika grada je zadovoljna i danas. Veruju da su upravo oni ruski “izabranici” i ponose se što su građani ovog zatvorenog mesta.
Život u Gradu 40 smatra se prestižem. Mnogi ga stanovnici opisuju kao mestom “intelektualaca”, gde dobijaju najbolje od svega.
Ali tajni pakt je imao smrtonosne posledice.
Godinama su sovjetski politički i naučni krugovi krili efekte ekstremne izloženosti radijaciji na zdravlje lokalnog stanovništva pa i njihovih potomaka.
Većina stanovnika je radila u blizini nuklearnog kompleksa Majak u ekstremno opasnim uslovima. Već pred kraj četrdesetih ljudi su počeli da umiru. Bili su žrtve dugotrajne izloženosti radijaciji.
I dok tačni podaci nisu poznati, zahvaljujući strogoj tajnosti ruskog državnog vrha, nadgrobni spomenici na tamošnjem groblju svedoče o mračnim posledicama sovjetskog eksperimenta.
Stanovnici Grada 40 bili su žrtve velikog broja nuklearnih nesreća, pa i najpoznatije iz 1957. godine, Kištim katastrofe, najgoroj nuklearnoj nesreći na svetu pre Černobila 1986. godine. Godinama je čuvana u strogoj tajnosti.
Takođe, uprava nuklearne elektrane Majak je decenijama skrivala odbacivanje toksičnog otpada u obližnje reke i jezera.
Po nekim podacima je, iako ovo ruske vlasti demantuju, iz nuklearke Majak odbačeno ukupno 200 miliona kirija (jedinica za radioaktivnost) radioaktivnog otpada u okolinu što je četiri puta više od zagađenja koje je procurelo posle katastrofe u Černobilu.
Prema tvrdnjama nekih stanovnika Ozerska, to se nastavlja i danas. Jedno od obližnjih jezera toliko je zagađeno plutonijumom da su ga prozvali “Jezerom smrti”. Prema nekim izveštajima, radioaktivna koncentracija tamo prelazi 120 miliona kirija – što je 2,5 puta više nego radijacija koja je otpuštena u atmosferu u černobilskoj katastrofi.
I danas, strancima i ostalim Rusima ulaz u grad nije moguć bez dozvole FSB-a (ruske tajne službe), a snimanje područja strogo je zabranjeno.
Sa druge strane, stanovnici Ozerska mogu privremeno da napuste grad uz specijalne dozvole. Mogu čak i da ga zauvek napuste ako to žele. Ipak malo njih se odluči na ovu opciju, jer bi to za njih značilo gubitak privilegija koje im ovaj grad donosi.
U njihovim očima ograda oko Ozerska ne služi da bi njih zadržala od ostvarivanja vlastitih snova i želja, već da bi strance sprečila od ulaska u njihov raj, štiteći građane Rusije od “neprijatelja”.
